Axenda

A Xunta e a Fundación ”la Caixa” inauguran no Museo Centro Gaiás a exposición Obxectos de desexo. Surrealismo e deseño, 1924 – 2020, que explora o intercambio e diálogo entre arte surrealista e deseño contemporáneo ao longo dos últimos 100 anos. A mostra, que abrirá as súas portas ao público ao día seguinte (venres 8 de abril), está organizada pola Fundación “la Caixa” e o Vitra Design Museum, un dos museos máis importantes do mundo no eido do deseño, coa colaboración da Xunta de Galicia a través da Cidade da Cultura e no marco do Xacobeo 21-22. Conta co patrocinio de Hugo Boss e o apoio de Art Mentor Foundation Lucerne.

Obxectos de desexo. Surrealismo e deseño, 1924 – 2020 trae a Compostela icónicas obras de artistas como Man Ray, Salvador Dalí, Giorgio de Chirico ou Le Corbusier, e tamén de grandes nomes do deseño contemporáneo: desde Ray Eames a Ingo Maurer, Gae Aulenti ou Frederick Kiesler, entre outros moitos. As obras exhibidas proceden na súa meirande parte dos fondos do Vitra Design Museum (na localidade alemá de Weil am Rheim), pero tamén doutras coleccións internacionais como as da Fondation Le Corbusier de París, a Fondazione Giorgio e Isa De Chirico de Roma, o Design Museum Den Bosch de Holanda ou a Fundación Gala-Salvador Dalí, entre outras moitas.

Estes días estanse a ultimar no Museo Centro Gaiás os traballos de montaxe desta exposición que vai poder visitarse na Cidade da Cultura ata o vindeiro 28 de agosto, con entrada de balde, de martes a domingo e de 10,00 a 20,00 horas. Antes do seu paso polo Gaiás, foi exhibida no propio Vitra Design Museum e nos centros de Caixaforum en Barcelona, Madrid, Sevilla e Girona. Ademais, está previsto que tras a súa estadía en Compostela, se expoña no Design Museum de Londres.

Trátase da terceira grande exposición que chega ao Gaiás froito da colaboración entre a Xunta de Galicia e a Fundación ”la Caixa”, tras Cine e emocións. Unha viaxe á infancia –con fondos da Cinémathèque française– e Faraón. Rei de Exipto –con obras do British Museum–.

A mostra itinerante Percorrer o tempo. Visións contemporáneas do Camiño, organizada pola Xunta en colaboración coa Fundación “la Caixa”, recala na Cidade da Cultura como última parada do seu percorrido pola xeografía galega. A exposición reúne dez traballos de fotografía e vídeo de artistas actuais, tanto galegos como de fóra do país, que presentan unha nova ollada audaz e orixinal sobre a Ruta Xacobea.

O secretario xeral de Cultura, Anxo M. Lorenzo, inaugurou esta mostra, que poderá visitarse de balde ata o 20 de xullo no Gaiás e está incluída dentro da programación cultural para o Xacobeo 21-22. Seis grandes contedores de barco transformados en salas de proxección albergan as propostas artísticas que dan forma a “un itinerario de múltiples caras no que ten cabida a paisaxe e o territorio, a historia, a vertente espiritual pero tamén as emocións da experiencia do Camiño”, manifestou.

Desde Galicia achegan as súas interpretacións Carla Andrade, Luis Díaz Díaz, Iván Nespereira, Bandia Ribeira e Lúa Ribeira, que se conxugan coas de notables fotógrafos internacionais aproveitando as conexións das rutas de peregrinación a Santiago de Compostela. Así, o traballo de Olivia Arthur, presidenta da Axencia Magnum, representa o Camiño Inglés; André Cepeda, o Camiño Portugués; Michel Le Belhomme, o Camiño Francés; mentres os españois Miguel Ángel Tornero e Cristina de Middel —Premio Nacional de Fotografía en 2017— mostran nos seus traballos a Vía da Prata e a Ruta da La, respectivamente.

O conselleiro de Cultura, Educación, FP e Universidades, Román Rodríguez, e o director xerente de Afundación, a Obra Social ABANCA, Pedro Otero, inauguraron esta mañá Santiago de Compostela no tempo, exposición que nos convida a descubrir a identidade e herdanza cultural da capital galega a través dunha escolma de 100 pezas que narran un apaixonante e poliédrico relato sobre a orixe, historia e evolución desta cidade, así como do seu universo de costumes, relacións e vivencias.

Comisariada por Manuel Gago e instalada na sede de Afundación en Santiago, Santiago de Compostela no tempo é a primeira das sete mostras que constitúen o proxecto Cidades no tempo, unha das principais iniciativas culturais do Xacobeo 21-22 é tamén un dos proxectos expositivos máis complexos desenvolvidos en Galicia nos últimos anos. Baixo este nome reúnense sete exposicións, unha por cada unha das principais cidades galegas. Todas reivindican a Galicia urbana, oculta con frecuencia tras o tópico que presenta a comunidade como un territorio exclusivamente rural.

Santiago de Compostela no tempo, que poderá visitarse ata o 10 de setembro de xeito gratuíto na sede de Afundación na capital galega, está organizada pola Xunta de Galicia, a través da Fundación Cidade da Cultura, e Afundación, Obra Social ABANCA. Xunto ao comisario, o proxecto contou coa coordinación de Xosé Ramón Lema Bendaña, historiador e antigo xefe do Negociado de Mantemento de Fondos Bibliográficos na Universidade de Santiago.

A mostra achega obras de arte únicas, incluíndo pezas procedentes do estranxeiro, obxectos históricos icónicos, vídeos, fotografías, gravacións ou documentación antiga que desvela claves sobre a vida desta cidade; pezas todas elas que se completan cunha dimensión multimedia e que nos presentan a configuración de Santiago a partir dos seus grandes polos: o Goberno galego, a Universidade e a Catedral, que fai de Compostela a meta do Camiño e un dos destinos culturais máis relevantes de Europa.

O conselleiro de Cultura, Román Rodríguez, destacou que se trata “dunha oportunidade única para que a veciñanza, pero tamén os turistas e visitantes, descubran Santiago a través dos relatos das pezas tan especiais que nos presenta a mostra”.

Do mesmo xeito, destacou a “orixinalidade dunha proposta que fai posible comprender como se viviu e conviviu ao longo do tempo e ata a actualidade na capital galega e que nos leva ao encontro de tesouros históricos, a miúdo complicados de contemplar”.

O director xerente de Afundación, Pedro Otero, mostrou a súa satisfacción por que a sede desta institución en Santiago acolla unha mostra que “permite contemplar con claridade o pouso cultural e educativo que determinou desde o inicio o carácter da capital de Galicia”.“Esta cidade foi sempre un receptáculo das novas propostas en ámbitos moi diversos do coñecemento e que actuou de catalizador cara ao resto do territorio”, destacou.

Pola súa banda, Manuel Gago, comisario da exposición, explicou a súa intención de “facer desta mostra algo diferente, de maneira que o público, a través dunha experiencia multimedia, se sinta parte dela e poida interactuar coas pezas, explorando a historia que se narra a través delas”.

Percorrendo as súas seccións (Mitos e Orixes, Tramas, Escenarios ou Cidade narrada), ocomisarioexplicou que a mostra nos mergulla na “herdanza cultural” de Compostela e o fai convidándonos a emprender unha viaxe creada a partir de perspectivas procedentes de eidos do coñecemento diferentes (Historia, Arte, Urbanismo, Socioloxía…), pero tamén escoitando as voces dos seus habitantes.

Cen pezas, cen historias

Santiago de Compostela no tempo ofrécenos a ocasión de contemplar obxectos únicos, a miúdo de difícil accesibilidade para o público, entre os que destaca o Libro de horas de Fernando I (1055), posiblemente o libro máis antigo conservado en Galicia, custodiado en cámara acoirazada pola Universidade de Santiago e que hai 20 anos que non se expón ao público.

Tamén pertencente a esta institución académica, pódese contemplar a Campá da Universidade (1600) que en tempos funcionou a modo de reloxo da vida estudantil, e que nunha cidade tan rica en arquitectura relixiosa representa unha das poucas campás laicas.

Nas vitrinas atopamos dous relicarios (do S.XI e do S.XIX), pezas internacionais procedentes de Bélxica,  testemuño do traslado dun pequeno fragmento das reliquias do Apóstolo a Liexa en 1056.  Xunto a elas, un dos obxectos máis representativos das primeiras etapas da ciencia arqueolóxica galega: o baleirado en xeso do petróglifo de Conxo (1935), reprodución realizada por Ramón Sobrino Buhigas.

Ademais, o visitante descubrirá documentos antigos, como planos orixinais de edificios emblemáticos que teñen que ver con ámbitos esenciais para a vida da cidade, como a educación, así como co deseño de servizos como a rede de subministro de auga e luz ou a chegada do tren.

Baixo o título O museo como escenario, o CGAC acolle desde hoxe unha mostra experimental sobre as artes vivas, a performance e os fenómenos escénicos que poderá visitarse ata o día 2 de outubro.

O director xeral de Cultura, Anxo M. Lorenzo, participou hoxe na presentación da mostra, na que estivo acompañado do director do CGAC, Santiago Olmo; do comisario da exposición, Iñaki martínez, e das artistas Rosana Antolí, Berio Molina e Marta Pazos.

O representante da Consellería de Cultura, Educación, FP e Universidades subliñou que este proxecto busca converter o museo nun espazo escénico onde os espectadores teñen a posibilidade de experimentar coa arte dun xeito diferente. O museo como escenario incide en como ao longo do século XX a performance entendida como actuación sen escenario ou outros fenómenos como a danza ou as artes visuais son capaces de transformar as salas dun museo.

Así, a partir das propostas de Rosana Antolí, Marta Pazos e Berio Molina, os espazos do CGAC convértense nos próximos meses nun lugar de produción e experimentación onde as instalacións creadas polos artistas para este proxecto funcionan de xeito autónomo, pero tamén poden ser activadas polo espectador.

Obras expostas

Rosana Antolí presenta A charca, que funciona como espazo coreográfico con estrutura dunha ópera clásica é conta a historia ficcionada sobre un paraíso perdido e resistente dentro dunha charca no medio da nada, convidando así a entender a hibridación entre especies.

En Dislocación Berio Molina propón un exercicio de toma de posesión do museo. Durante nove días, habitará as salas do CGAC xunto a Alejandra Pombo e Calís Pato, facendo funcionar as bucinas instaladas na terraza do centro. Os performers (bucineiros) decidirán cando tocalas. Só poderán falar entre eles durante as comidas e terán unha palabra de seguridade por se nalgún momento teñen que saír da acción. Un deles gravará en vídeo indefinidamente, sen pausa, todo o que ocorra. Ao final do día acabará cunhas 18 cintas gravadas (unha por hora) e, tras nove días de acción, editarase unha película que funcionará como resumo de todo o sucedido.

Marta Pazos en Contemplación presenta unha instalación a modo de gran piscina habitada por unha escultura xigante que se ancora á parede e á que se adhiren unha serie de elementos fluídos. A cor xoga un papel fundamental na instalación, o mesmo que o son, para proporcionar esa experiencia de habitar no fondo dun espazo acuático. A instalación será activada coa colaboración dos actores cegos Lola Robles e Miguel Escabias. Na acción tomarán como inspiración o I Ching, o libro oracular chinés que data do 1200 a. C.

Sons improbábeis explora as diferentes dimensións do son dentro das artes visuais. Dunha parte, trátase de recoller diferentes mostras da chamada arte sonora, expresión cada vez máis presente dentro do traballo dos artistas contemporáneos, ao tempo que busca tamén adentrarse na investigación da presenza do son e do musical como parte integrante ou como tema de obras executadas dende a combinación de medios. Así, linguaxes como o audiovisual ou a instalación, que integran o son como parte fundamental dos seus desenvolvementos. Por outra banda Sons improbábeis tamén quere visitar obras de artistas que traballan co musical como tema dende disciplinas máis tradicionais da práctica artística como a pintura ou a escultura.

Para trazar a estrutura desta exposición, considéranse tres eixos temáticos: un primeiro relativo á arte sonora, no que se integran traballos de artistas que parten do son como materia prima esencial dende a que construír a obra; un segundo eixo adicado á relación da obra artística co universo da chamada música culta nos seus desenvolvementos clásicos e contemporáneos, así como na relación cos seus espazos de escoita ou os seus sistemas de notación; por último, unha parte da mostra estará adicada á relación establecida entre a arte visual e a música pop e todo o universo de imaxinería que rodea a estas prácticas musicais na actualidade.

Sons improbábeis non pretende ser unha exposición de tese senón máis ben, unha experiencia inmersiva para o espectador, que irá descubrindo no seu percorrido, a multiplicidade e riqueza de propostas artísticas nas que o son é protagonista fundamental. A mostra busca a implicación do público a través da creación de diferentes espazos expositivos, instalacións e recursos sonoros que xeraran un percorrido rico en matices e experiencias ante a obra.

Sons improbábeis quere seguir, dende outra perspectiva, coa liña de traballo aberta coa exposición Mirar o son. Notación gráfica na música contemporánea (Auditorio de Galicia, setembro -novembro 2020) de achegamento á linguaxe musical para un espazo tan senlleiro como o Auditorio de Galicia no que á relación entre música e artes visuais se refire. Mirar o son foi comisariada por Ignacio Barcia e Iñaki Martínez Antelo.

Na exposición mostranse traballos de Xoán Anleo (Marín, 1960), Vasco Araújo (Lisboa, 1975), Amine Asselman (Toulouse, 1989), Misha Bies Golas / Benxamín Otero (Lalín, 1977 e 1979), Gonzalo Elvira (Patagonia, Argentina, 1971), Ana Gesto (Santiago de Compostela, 1978), Juan López (Ferrol, 1973), Julia Llerena (Sevilla, 1985), Vítor Mejuto (Barcelona, 1969), Macarena Montesinos (Vigo, 1982), Luisa Pastor (Alicante, 1977), Ana Pérez Ventura (Santiago de Compostela, 1981), Alejandra Pombo Su (Santiago de Compostela, 1979) e Susan Philipsz (Glasgow, 1965).

Máis corenta artistas actuarán nas 94 funcións previstas nos 24 concellos repartidos nas catro provincias galegas. O Festival Atlántica, que celebra dez anos ininterrompidos de actividade malia a pandemia, vaise desenvolver de novo no verán, con boa parte dos espectáculos ao aire libre e en espazos de gran valor patrimonial.

Ao longo destes días xuntaranse en Atlántica artistas internacionais como Carolina Rueda (Colombia), Vitoria Siedlecki (Arxentina), Claudia Fonseca (Brasil), Sofia Maul (Portugal), Vítor Fernandes (Portugal) ou Estefânia Surreira (Portugal), pero non faltarán voces nacionais como as de Virginia Imaz (País Vasco), Félix Albo (Valencia) ou José Luis Guiérrez ‘Guti’ (Zamora). O programa complétase cunha nutrida nómina de contadores galegos en consonancia co arraigamento que a tradición oral ten no país: Quico Cadaval, Celso Fernández Sanmartín, Paula Carballeira, Santi Prego, Avelino González, Lois Pérez ou María da Pontragha, son algúns dos participantes da décima edición.

Atlántica repite este ano a fórmula estival que tan boa acollida tivo o pasado ano así que os contos do festival volverán escoitarse en lugares emblemáticos do patrimonio galego, moitos deles declarados Ben de Interese Cultural. Entre os escenarios de Atlántica figurarán, entre outros, a Torre do Allo en Zas, o Castelo de Castrodouro en Alfoz, o Centro de Interpretación de Cadoval, en Mugardos, o Parque Arqueolóxico de Arte Rupestre de Campo Lameiro, o Castro de Castrolandín, en Cuntis, ou o hórreo de Carnota, o máis longo de Galicia. Pero Atlántica non esquece os lugares tradicionais de traballo e tan vinculados aos contos como as eiras de Traxeito e de Beixo en Dodro ou os lavadoiros premiados de Penisqueira e Artes en Ribeira.

Os espectáculos tamén terán lugar en zonas naturais como praias, carballeiras ou fragas autóctonas poboadas de petróglifos. Entre as novidades desta edición figura unha sesión de contos de Avelino González durante a subida ao monte Pindo, situado na Costa da Morte e considerado o Olimpo da mitoloxía celta. Tamén haberá contos con Anxo Moure nas casas das árbores en Chantada.

Festa rachada de contos e máis

Atlántica vai inaugurar oficialmente a súa décima edición cun encontro de dous grandes da narración oral galega, Paula Carballeira e Quico Cadaval, no parque de Bonaval de Santiago. Esta fórmula de duetos vaise repetir noutras xornadas do festival, combinando artistas de diferentes procedencias que compartirán co público as súas historias e xeitos de contar.

Haberá funcións ao longo do día e pensadas para todo tipo de público. Así, por exemplo, o parque de Bonaval será a sede do ‘Espazo bebés’ e tamén está previsto un ‘Espazo familias’ que rotará por diversos puntos de Santiago e que chegará ás outras sedes.

Ademais, este ano amplíase o número de funcións con interpretación en lingua de signos e haberá tamén contos narrados en lingua de signos nun dos espectáculos máis singulares desta edición: ‘Contando polos dedos’, con Quico Cadaval e Chusa Pérez de Vallejo nos xardíns da Fundación Pública Galega Camilo José Cela en Padrón. Alén diso, por primeira vez, vai actuar no festival un contador non vidente. Trátase de Francisco de Romualdo que, acompañado da zanfona, está a recuperar os cantares de cego de antano.

Tamén regresan os itinerarios narrados que sempre esgotan as prazas ofertadas. Este ano o público poderá revivir con Carme Varela as historias da súa obra ‘As desterradas’ e descubrir coa arqueóloga Rebeca Santos os segredos que agochan as pedras de Santiago. Ademais, haberá unha visita exclusiva á exposición ‘Santiago no tempo’ na compañía do seu comisario, Manuel Gago.

A música volverá ás rúas de Santiago, nun convite aberto ao público que queira unirse á festa. Así, este ano vaise retomar a colaboración coa Banda Municipal de Música de Santiago nunha ‘Romaría’ moi especial na que participa Celso Fernández Sanmartín (30 de xuño, Praza de Praterías), pero tamén regresará a ‘Gaitazumba’ de Luis Prego e a música e os contos de das catro estacións de Vivaldi grazas a ConcertArt (2 e 9 de xuño, respectivamente, na Praza de Cervantes).E en harmonía co carácter festivo desta edición, a música de Pakolas, Pablo Díaz e Brais das Hortas tamén estará presente noutras sedes.

Un mar de contos

Ao longo destes dez anos de vida o Festival Atlántica foise consolidando como un dos eventos de narración oral máis senlleiros do panorama nacional e un referente dentro da lusofonía. Concibido coa vocación de ser un encontro de voces e historias con perfil atlantista, cada ano reúne en Galicia contadores de diferentes países unidos polo océano Atlántico, aínda que paulatinamente fóronse engadindo convidados doutras rexións. Este ano, por exemplo, participa o valenciano Félix Albo en representación do Mediterráneo.

Unha das características do festival é o seu espírito de deslocalización en todos os sentidos. Así, no ano 2017 inaugurou o formato multisede que sacou as actuacións de Santiago de Compostela e empezounas a repartir por todas as provincias galegas. Seguindo esta filosofía, nesta edición haberá actuacións nas localidades de Ferrol, Teo, Alfoz, Boiro, Cuntis, Dodro, Lalín, Mondoñedo, Mugardos, Pobra do Caramiñal, Ribeira, Outes, Sanxenxo, Ourense, Pazos de Borbén, Vigo, A Estrada, Campo Lameiro, Carnota, Chantada, Padrón, Paderne e Zas, ademais de Santiago de Compostela.

Este afán de deslocalización é tamén o que impulsa á organización do festival a programar en espazos diversos. As historias de Atlántica contáronse en bares, auditorios, parques, centros escolares, hospitais, barcos, castros, pazos, rúas, cemiterios e mesmo peregrinando no Camiño de Santiago. Outro dos trazos distintivos é a súa diversidade de propostas: contos en lingua de signos, sesións con cans, paseando pola cidade ou historias murmuradas ao oído, entre outras.

Atlántica Miúda

Previamente á inauguración oficial do 30 de xuño, o festival Atlántica tamén vai desenvolver un intenso programa concibido para o público infantil e que estará presente en centros de ensino e bibliotecas de Santiago, Vigo e Ames. Este ano tampouco faltará a colaboración coa Aula de Pediatría do Hospital Clínico Universitario de Santiago (CHUS).